–बबिता गिरी
भाद्र शुक्ल तृतीयाका दिनमा मनाइने हरितालिका (तीज) पर्व आज देवादिदेव महादेवको पूजा आराधना गरी मनाइँदैछ । तीजका दिन विहानै महिलाहरु स्नानगरी आफ्नो श्रीमानको लामो आयुको कामना गरि भगवान शिवको पुजा आराधना गरी उपवास बस्ने गर्दछन ।
चार दिन सम्म मनाईने यो चार्डमा संसारभरमा रहेका शिव मन्दिरहरुमा पुजा गर्नको लागी रातो सारीमा सजिएका महिलाहरुको घुइचो लाग्ने गर्दछ ।
तिजको दिन भन्दा अघिल्लो दिनलाई दरखाने दिनको रुपमा मनाईने गरिन्छ । विवाह भएर गएका चेलीबेटीहरुलाई तीज मौकामा माईतीले माईतीघरमा बोलाई मिठा मिठा परिकारहरु खीर,अचार, ढकने,सेलरोटी,थरीथरीका तरकारी वा घिउमा बनाएको खाजा बनाएर खुवाउने गरिन्छ । सामान्यतया दर मध्यरात १२ बजेअघि खाने चलन रहेको छ । भोलिपल्ट व्रत वस्नु पर्ने भएकोले पनि दरखाने चलन चल्दै आएको छ ।
तीजको दिन महिलाहरु आ–आफ्नो स्वास्थ्य अवस्था अनुसार कोहि निराहार उपवास बस्छन् भने कोहि निरजल पनि उपवास बस्ने गरेको पाईन्छ । प्राय: माता पार्वतीले भगवान शिवजीलाई वरका रुपमा पाउनको लागी तीजको व्रत बसेपछि तीजको चलन चलेको धार्मिक विश्वास रही आएको छ । महिला मात्रै होईन केही समय यता पुरुषहरु पनि व्रत बसेको पाईन्छ भने अविवाहित युवतीहरु पनि योग्य वर पाउने आशामा व्रत वस्ने वर्तालु बताउछन् ।
त्यस दिन दिनभर र बेलुकी पख घर टोल छिमेकका महिलाहरु भेला भई तीजका गितहरु गाएने र नाच्ने गर्दछन् । भगवान शिवको पुजा आरधना गरी श्रीमानको खुट्टाको जल खाएर व्रर्त सम्पन्न गर्ने चलन रहेको छ ।
तीजलाई मलिाहरुको महान चार्ड मान्नुको पछाडी धार्मिक कुरा त जोडीएको छदै छ, यसमा महिलाहरुका हर्ष विलासका कहानीहरुले यसलाई अझ महत्वपूर्ण बनाएको पाइन्छ ।
हरेक वर्ष सुख दुखको कहानी घर परिवार दिदि बहिनी साथी संगीहरुको सामिप्यतामा बोकेर आउने तीज केही वर्ष यता नयाँ अनि महंगा कपडा, अति खर्चिला मिठा परिकार र डिजाईन डिजाईनका गरगहनाले झलमल भएर त भन्दा म के कम भन्दै तिज मनाईन थालेको छ ।
के तीज महंगा कपडा र गहना प्रदर्शन गर्ने पर्व होर ? परिर्वतनका नाम मौलिकता हराएर पश्चिमेली सभ्यता भित्रिदै छ । बजारमा तिजका गितका नाममा रत्यौली जस्ता विकृति फैलाउने गितहरु छ्याप छ्यापी निस्किरहेका छन् । जुन एक परिवार संगै बसेर हेर्ने लाएक छैन्न । यति सम्बेदनशीलता बोकेको हिन्दु नारीहरुको महान चार्ड तिजको परिचय कस्तो पाउलान अव आउने पिडिले ।
हाम्री आमाले भोगेको मनाएको तीज र आज भोलिका दिनमा मैले अथवा हामिले मनाएको तीजमा निकै फरक रहेको छ माईतीको आगनी टेक्नका लागी, वाबुआमा भेट्नको लागी, अनि सबै पिर भुलि माईतीमा थोरै थकाई मेट्नको लागी हाम्री आमा तिज पर्खनु हुन्थयो ।
आमा भन्नु हुन्छ, दिनभरि खेतमा धान रोपेर साझ छिटो छिटो खाना पकाई खाईवरि राती तीजको रमाईलो हेर्न गइन्थ्यो र पो तीज आएझै लाग्थ्यौ । दिदि बहिनीहरु बसि आफ्ना जिवनका दुखःसुखलाई गित बनाएर गाईन्थ्यो र पो तीज आए झै लाग्थ्यो। अझ बर्ष दिनै पुगेपछि एकसरो चोला र धोति फेरिन्थ्यो र पो त तिज आए झै लाग्थ्यो । आमा भन्नु हुन्छ, हाम्रो पालामा ४/५ वटा मादल बजाइन्थ्यो सबैले मिलेर गाइन्थ्यो नाचिन्थ्यो, जब जब जोर मादल बज्न थाल्थ्यो वारी डाँडा पारी डाँडा सुनिन्थ्यो । अहिले त मादल बजाउन जान्नेले बजाउने मौका पाउदैन पाउनेले जान्दैनन् ।
पुराना शैलीका तीजका भाकाहरु दबिदै छन् मौलिकता हुन त समय अनुसार हरेक कुराहरु बद्लिनु पर्छ परिवर्तन राम्रो कुरा आफ्नो संस्कृतलाई नै बिर्सिनु राम्रो कुरा चाहि पक्कै होईन, सभ्यता र संस्कृति हाम्रो पहिचान हो सम्पति हो खै त यसको संरक्षण भएको पहिले तीजमा दुखःसुख मनका पिडा साटिन्थयो अहिले तिजमा मान्छेहरु मान्छेको हैसिएत,कपडा र गहना दाजिन्छ ।
आमाका पालामा तीजका लागी भनेर आफु माइतिबाट आउदा सम्मलाई पुग्ने गरी गाइभैसीँ बाख्रालाई घाँस काटेर जानु हुन्थ्यो अरे । त्यती गर्दा पनि घरबाट पठाउँने हो होईन भन्ने पत्तो हुदैनथ्यो तर हाम्री आमा तीजमा लगाउनलाई भनेर पोहोरकै सारी र विवाह हुदाको सालको छिनेको पोते उनेर तीजको तयारी गर्नु हुन्थ्यो अरे । अभाव मै पनि त खुसि हुन सकिदो रैछ, आफू संग जे जति छ तेसैमा रमाउ चार्डवाडले त खुसि बोकेर आउने हो। कोभिडको समय छ सुरक्षित रहौँ मिलेर तीज मनाऔ।-साझा न्यूज साप्ताहिकबाट